Máu rất quan trọng và cần thiết cho sự sống, nhờ có máu mà nhiều người bệnh đã được cứu sống. Máu cần cho quá trình điều trị bệnh và cũng cần để cấp cứu các trường hợp mất máu sau sinh, chấn thương, tai nạn và thảm họa. Nhằm tôn vinh nghĩa cử cao đẹp của những người đã tình nguyện hiến máu cứu người, từ năm 2005, WHO, Hiệp hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm Đỏ quốc tế, Hội Truyền máu quốc tế và Hiệp hội Các tổ chức người hiến máu quốc tế đã thống nhất lấy ngày 14/6 hằng năm là Ngày Thế giới tôn vinh những người hiến máu.

Hình 1: Hiến máu cứu người, một nghĩa cử cao đẹp

Những người có thể tham gia hiến máu:

-  Tất cả mọi người từ 18 - 55 tuổi đối với nữ, 18 - 60 tuổi đối với nam, thực sự tình nguyện hiến máu của mình để cứu chữa người bệnh.

-  Nếu hiến máu toàn phần: người hiến máu phải có trọng lượng cơ thể ít nhất là 45kg. Thể tích máu mỗi lượt hiến máu lấy không quá 09 ml/kg cân nặng và không được quá 450 ml máu toàn phần.

-  Nếu hiến các thành phần máu bằng gạn tách: người hiến máu phải có trọng lượng cơ thể ít nhất là 50 kg và hiến mỗi lượt không quá 500 ml tổng các loại thành phần (huyết tương, tiểu cầu, bạch cầu, hồng cầu, tế bào gốc).

-  Tiền sử: không mắc các bệnh mạn tính của các cơ quan hô hấp, tuần hoàn, tiết niệu, tiêu hoá, tâm thần kinh; không mắc các bệnh lây truyền qua đường máu, quan hệ tình dục.

-  Thời gian giữa 2 lần hiến máu là 3 tháng đối với cả Nam và Nữ.

Những người không nên hiến máu:

-  Người nghiện ma túy, nghiện rượu, đã hoặc đang sử dụng thuốc Etretinate.

-  Người đã nhiễm hoặc đã thực hiện hành vi có nguy cơ nhiễm HIV.

-  Người đã nhiễm viêm gan B, viêm gan C, và các virus lây qua đường truyền máu.

-  Người có các bệnh mạn tính: tim mạch, huyết áp, hô hấp, dạ dày…

-  Người tàn tật.

-  Người được phẫu thuật, người mắc sốt rét và đang điều trị sốt rét, người tiêm vaccine phòng và điều trị bệnh dại, phụ nữ đang trong thời gian mang thai hoặc nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi, người được truyền máu và sản phẩm máu, được miễn dịch bằng các chế phẩm điều chế từ máu và người đến từ các vùng, quốc gia đang có dịch bệnh có thể lây qua đường máu thì không được hiến máu trong vòng 12 tháng.

Hiến máu nhân đạo có hại đến sức khoẻ không?

Hiến máu theo hướng dẫn của thầy thuốc không có hại cho sức khỏe. Điều đó đã được chứng minh bằng các cơ sở khoa học và cơ sở thực tế:

Cơ sở khoa học:

Máu có nhiều thành phần, mỗi thành phần chỉ có đời sống nhất định và luôn luôn được đổi mới hằng ngày. Ví dụ: hồng cầu sống được 120 ngày, huyết tương thường xuyên được thay thế và đổi mới. Cơ sở khoa học cho thấy, nếu mỗi lần hiến dưới 1/10 lượng máu trong cơ thể thì không có hại đến sức khỏe.

Nhiều công trình nghiên cứu đã chứng minh rằng, sau khi hiến máu, các chỉ số máu có thay đổi chút ít nhưng vẫn nằm trong giới hạn sinh lý bình thường không hề gây ảnh hưởng đến các hoạt động thường ngày của cơ thể.

Cơ sở thực tế:

Thực tế đã có hàng triệu người hiến máu nhiều lần mà sức khỏe vẫn hoàn toàn tốt. Trên thế giới có người hiến máu trên 400 lần. Ở Việt Nam, người hiến máu nhiều lần nhất đã hiến gần 100 lần, sức khỏe hoàn toàn tốt.

Như vậy, mỗi người nếu thấy sức khoẻ tốt, không có các bệnh lây nhiễm qua đường truyền máu, đạt tiêu chuẩn hiến máu thì có thể hiến máu từ 3-4 lần trong một năm, vừa không ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ của bản thân, vừa đảm bảo máu có chất lượng tốt, an toàn cho người bệnh.

Trước khi hiến máu phải làm gì?

-  Đêm hôm trước ngày hiến máu không thức quá khuya, không uống rượu bia, nên ăn nhẹ trước khi hiến máu, không ăn chất có nhiều đường, mỡ trước khi hiến máu.

-  Mang giấy CMND, hoặc giấy tờ tùy thân khi đi hiến máu.

Ngay sau khi hiến máu: 

-  Nếu phát hiện chảy máu tại vị trí lấy máu: giơ cao tay, lấy tay kia ấn nhẹ vào miếng bông hoặc băng dính, thay miếng bông hoặc băng dính khác.

-  Nếu cảm thấy chóng mặt, mệt, buồn nôn: nên nằm nghỉ 10 – 15 phút.

-  Chỉ rời điểm hiến máu khi thực sự thoải mái và được sự đồng ý của nhân viên y tế.

-  Uống nhiều nước sau khi hiến máu.

-  Nếu xuất hiện vết bầm tím ở vị trí lấy máu: 02 ngày đầu sau hiến máu nên chườm lạnh tại chỗ và những ngày sau chườm nóng 2-4 lần/ngày.

-  Giữ chế độ ăn uống, sinh hoạt bình thường.

-  Tránh các hoạt động gắng sức, các trò chơi mang tính đối kháng đòi hỏi tốn nhiều thể lực: đá bóng, tập tạ, không leo trèo cao…không thức quá khuya, không uống rượu bia. 

-  Tăng cường sử dụng các chất dinh dưỡng bổ máu: thịt, gan, trứng, sữa …

-  Dùng thêm các thuốc bổ máu nếu có thể.  

Quy trình tham gia hiến máu (Theo Viện Huyết học Truyền máu Trung ương)

Bước 1: Đăng ký tham gia hiến máu

Người hiến máu dành thời gian tìm hiểu thêm thông tin về hiến máu qua tài liệu tại điểm hiến máu hoặc trao đổi với các tuyên truyền viên, nhân viên y tế; xuất trình giấy tờ tùy thân và nhận Phiếu đăng ký hiến máu, sau đó hoàn tất phiếu theo hướng dẫn.

Bước 2: Khám và tư vấn sức khoẻ

Các bác sỹ sẽ tư vấn để khai thác các tiền sử bệnh lý liên quan tới sức khỏe của người hiến máu, giải đáp những băn khoăn, lo lắng của người hiến máu về việc hiến máu nhằm khẳng định rằng người hiến máu đã có hiểu biết đầy đủ về việc hiến máu và hoàn toàn thoải mái, tự nguyện tham gia hiến máu.

Tiếp theo, bác sỹ sẽ khai thác các yếu tố hành vi nguy cơ lây nhiễm các bệnh qua đường truyền máu như HIV, viêm gan B, viêm gan C, giang mai, sốt rét cũng như các bệnh có thể lây nhiễm qua đường truyền máu.

Tiếp, các bác sỹ sẽ tiến hành khám sức khỏe cho người hiến máu để đảm bảo rằng, người hiến máu hoàn toàn khỏe mạnh, tình nguyện hiến máu và không có nguy cơ lây nhiễm bệnh cho người nhận máu.

Bước 3: Xét nghiệm máu

Người hiến máu sẽ được làm các xét nghiệm kiểm tra trước hiến máu, bao gồm:

-  Huyết sắc tố: là thành phần quan trọng của hồng cầu, xét nghiệm này nhằm đảm bảo máu của người tham gia hiến máu đủ chất lượng theo quy định để truyền cho người bệnh. Đạt tiêu chuẩn hiến máu khi lượng huyết sắc tố đạt trên 120gam/lít.

-  Xét nghiệm virus viêm gan B: bằng kit xét nghiệm nhanh, để đảm bảo những người có virus viêm gan B không tham gia hiến máu.

Bước 4: Hiến máu

Mỗi người sẽ dành trung bình 5 phút cho việc hiến máu với lượng máu hiến mỗi lần là 250, 350 hoặc 450ml.

Bước 5: Nghỉ và nhận giấy chứng nhận sau hiến máu

Sau hiến máu, người hiến máu sẽ phải nghỉ tại chỗ ít nhất 10 phút, được phục vụ ăn nhẹ và được khuyến cáo uống nhiều nước sau khi hiến máu. Người hiến máu chỉ nên rời điểm hiến máu khi cảm thấy hoàn toàn thoải mái.

Quỳnh Như